Turkus – charakterystyka
Turkusy wydobywano na półwyspie Synaj i w Iranie już 3000 lat p.n.e. Nazwa pochodzi od francuskiego określenia pierre tu-rquise (w języku starofrancuskim tourques), które nadano tym kamieniom prawdopodobnie dlatego, że Persowie (Irańczycy) przywozili je do Europy przez Turcję.
W tym tekście przeczytasz o:
SKŁAD CHEMICZNY
Uwodniony fosforan miedzi i glinu
WŁASNOŚCI FIZYCZNE
Turkusy występują w postaci skrytokrystalicznych, niebieskich, porowatych skupień, tworzących naskorupienia, wtrącenia, masy nerkowate lub też żyłki przerastające skały na obszarach o suchym klimacie. W amerykańskim stanie Wirginia znaleziono turkusy w postaci wyraźnie wykształconych kryształów.
Barwę niebieską zawdzięczają obecności miedzi i/lub żelaza. Pod wpływem silnego nasłonecznienia turkus może zblaknąć i zmienić barwę na zieloną, prawdopodobnie w wyniku odwodnienia. Turkusy amerykańskie są bardziej porowate niż irańskie, wskutek czego szybciej blakną i zmieniają barwę.
Turkusy są półprzeświecające, a ich charakterystyczne widmo absorpcyjne składa się ze słabych pasm. Promieniowanie w bliskim ultrafiolecie wzbudza świecenie zielonkawożółte do jaskrawoniebieskiego. Na daleki ultrafiolet turkusy nie reagują, niektóre ich imitacje natomiast silnie świecą niebiesko. Syntetyczny turkus Gilsona pod wpływem bliskiego i dalekiego ultrafioletu świeci matowo-niebiesko.
WYSTĘPOWANIE
Najcenniejsze są niebieskie turkusy z Iranu. W Tybecie natomiast wyżej ceniony jest turkus zielony. Półwysep Synaj jest najważniejszym historycznym źródłem turkusów i wiele znanych dawniej kamieni pochodzi stamtąd. Turkusy, z których starożytni Aztekowie i Inkowie wytwarzali ozdoby i mozaiki, wydobywano w kopalniach Nowego Meksyku. W USA turkusy występują również na Pustyni Mohave, w Kolorado (ładnie zabarwiony, zbity, o dobrej jakości), oraz Nevadzie i Arizonie. Turkusy z USA są jaśniejsze i bardziej porowate niż kamienie z Iranu i Meksyku. Występują też w Rosji, Anglii (Kornwalia), Chile i Australii (Wiktoria i Queensland).
OBRÓBKA I NAŚLADOWNICTWO
Turkusy mają połysk woskowy i dobrze dają się polerować. Można je rzeźbić oraz nadawać im szlif kaboszonowy lub płaski, do stosowania w intarsjach. Mogą być grawerowane i inkrustowane złotem. Naturalnymi minerałami podobny do turkusa są m.in. lazulit, wardyt i odontolit (niebiesko zabarwione kopalne zęby lub kości). Jako imitacje stosowane bywają również barwione howlity, barwione wapienie i marmury.
Turkus należy do kamieni, które najwcześniej naśladowano. Imitacje wykonywano ze szkła, można je zwykle rozpoznać po obecności małych banieczek wewnątrz lub wgłębień na powierzchni, jak również z emalii lub barwionego chalcedonu. W USA małe kawałki turkusa spaja się żywicą w nadające się do celów jubilerskich bryłki, niektóre z nich z czasem jednak blakną lub stają się zielone, P. Gilson wyprodukował turkusy syntetyczne w 1972 r. Pod mikroskopem widać, że zbudowane są one z niebieskich, kanciastych okruchów tkwiących w białym spoiwie, co je odróżnia od turkusów naturalnych.
Przeczytaj o magicznej mocy turkusu
Poznaj naszą ofertę biżuterii z turkusem
